Verbinden en versterken vanuit de opgaven

We werken met dit plan aan het meer kwalitatief vergroenen van Enschede. In dit onderdeel geven we inzicht in een aantal belangrijke (gemeentelijke) beleidsmatige ontwikkelingen en hoe we hier de verbinding mee hebben gelegd in dit groenambitieplan. Zodat het beleid elkaar ook onderling versterkt in het bereiken van de groene droom.

Belangrijk is te beseffen dat dit groenambitieplan het ideaalbeeld schetst vanuit de vergroening van Enschede. Uiteindelijk moet via andere instrumenten de ruimtelijke afweging gemaakt worden op welk belang op welke plek zwaarder weegt. Denk aan de omgevingsvisie op hoofdniveau, via verdere uitwerkingen in gebiedsvisies en uiteindelijk ook in concrete toetsing en afweging in projecten en nieuwbouwontwikkelingen. Dit groenambitieplan en de uitwerkingen van dit groenambitieplan geven daarbij vanuit het groen de benodigde inzichten om deze ruimtelijke afwegingen beter te kunnen maken.

 Hieronder volgt een overzicht op hoofdlijnen. Eerst geven we een korte omschrijving van het betreffende beleid/ de ontwikkeling en vervolgens geven we daaronder in cursieve/ schuine tekst aan hoe we daarmee om zijn gegaan in dit groenambitieplan.

De opgaven voor Enschede

Voor Enschede zijn in 2018 een vijftal opgaven hernieuwd vastgelegd.

Kijkend naar de opgaven wordt ook de noodzaak tot vergroenen van Enschede benadrukt. In dit groenambitieplan is een vertaling gemaakt van de opgaven naar wat dit betekent voor het kwalitatief vergroenen van Enschede. In paragraaf 2.2 Enschede moet groener zijn de opgaven benoemd en vertaald naar wat dit betekent voor het groen en dit plan.

Overkoepelend - Procesmatig

Omgevingsvisie en -wet

In de omgevingsvisie leggen we de ruimtelijke vertaling vast van onze ambities en beleidsdoelen voor de fysieke leefomgeving voor de lange termijn. De Omgevingswet leidt tot nieuwe procedures en een andere werkwijze. Dit zorgt voor meer ruimte voor ideeën en plannen van inwoners, organisaties en bedrijven.

Het groenambitieplan vormt samen met het water- en klimaatadaptatieplan Enschede de bouwsteen voor de vertaling van het groen en blauw voor de ruimtelijke afwegingen in de omgevingsvisie. Daarbij geeft het groenambitieplan ook het benodigde inzicht in de belangrijke groenstructuren van de stad en waar we voor groen op in willen zetten. Inzichten die nodig zijn om te komen tot een evenwichtige omgevingsvisie en goede implementatie van de omgevingswet.

Overkoepelend – Citymarketing

De Citymarketingvisie

In 2020 heeft de gemeente Enschede haar Citymarketingvisie herzien. De nieuwe koers legt meer nadruk op het DNA van de stad: technologie, innovatie en creativiteit. De stad staat bekend om haar technisch talent, knappe koppen en gouden handjes. De betrokken, innovatieve en creatieve Enschedeërs blijven zichzelf en de stad ontwikkelen. 

De Enschedese mentaliteit zorgt voor een betrokken, vriendelijke en gastvrije omgeving. Tel daar de groene omgeving en de aandacht voor het menselijk welzijn bij op, dan snap je waarom het in Enschede fijn ondernemen, studeren, recreëren en wonen is.

Een belangrijke pijler van de nieuwe citymarketingvisie is pijler 4: “Groene Leefstad”. Met dit groenambitieplan dragen we bij aan het versterken van deze pijler. We laten zien dat we al groen zijn en nog groener worden!

Overkoepelend – Strategische Koers (alleen vastgesteld door College van B&W)

Ruimtelijke Ontwikkelingskoers

“Wie kiest wordt gekozen”. In die uitspraak zit de kern van de stap die Enschede met een nieuwe Ruimtelijke Ontwikkelingskoers (vastgesteld door College van B en W) zet. In de koers, die past in de consistente lijn die Enschede al enkele decennia volgt, is de verdere versterking van de ruimtelijke kwaliteit van de stad de belangrijkste leidraad. Deze leidraad ondersteunt de gemeentelijke hoofddoelstelling om talent aan te trekken en vast te houden en door te groeien naar 170.000 inwoners. De eerste keus ligt vervolgens in de verdere ontwikkeling van de binnenstad van Enschede: Enschede groeit vanuit het hart. Andere thema’s in de koers zijn: de invalswegen als eerste visitekaartje van de stad, de ontwikkeling van Kennispark Twente en Technology Base en de bereikbaarheid van banen in de omgeving. Hiernaast wordt een vernieuwende aanpak van woongebieden geïntroduceerd, waarin de sociale en fysieke opgaven samen met inwoners en partners integraal worden aangepakt. Ook worden de contouren van de duurzaamheidsopgave geschetst, waaronder de grote opgave van de energietransitie en klimaatadaptatie. Een laatste thema ligt in ons waardevolle buitengebied en de wijze waarop nieuwe opgaven als de energietransitie en verduurzaming van de voedselproductie daar een plek krijgen.

Het groenambitieplan en de Ruimtelijke Ontwikkelingskoers (RO-Koers) versterken elkaar. Zo zetten we in het groenambitieplan in op uitnodigende groene invalswegen, een bruisende groene binnenstad en werken we vanuit het groen aan dezelfde opgaven als benoemd in de Ruimtelijke ontwikkelingskoers. Tegelijkertijd zit er ook een spanning. De RO-Koers zet in op verdichten (meer bouw, stenen, enz.) vanuit het centrum. Het plan zet er daarbij ook op in dat we nu nog onbenutte (tijdelijk groen) terreinen gaan inzetten voor het realiseren van de groeiambitie. Hier ontstaat een spanning tussen het vergroenen vanuit het groenambitieplan en het verdichten vanuit de RO-Koers. Deze spanning vangen we op door te werken met heldere groene principes en (nog uit te werken) toetsingscriteria voor nieuwe ontwikkeling (nieuwbouw en herinrichting). Oftewel: elke ontwikkeling moet bijdragen aan het kwalitatief vergroenen van Enschede.

Gelijkwaardig -Inhoudelijk verbonden met elkaar op doelen

Visie landelijk gebied

In de (gebiedsgerichte) Visie landelijk gebied Enschede wordt het buitengebied van Enschede omschreven als een gevarieerd landschap met een hoge groene kwaliteit. Waar houtwallen, lanen met bomen en waterlopen het gebied de menselijk maat geven en waar verschillende belangen samenkomen (natuur, landbouw, landgoederen en recreatie) en elkaar versterken. 
 

Op maximaal 15 minuten fietsen is het landelijk gebied bovendien voor alle inwoners van de gemeente dichtbij en heeft het een belangrijke functie als uitloopgebied. Het behoud en het beschermen van de groene kwaliteit staat dan ook centraal.

De Visie landelijk gebied en het Groenambitieplan versterken elkaar in de doelen rond het vergroenen van heel Enschede. In dit groenambitieplan leggen we daarom de nadrukkelijke verbinding met de doelen uit deze visie. Bijvoorbeeld door de groene structuren tussen landelijk gebied en de stad sterker te verbinden. Met als einddoel: Enschede één groot groen park, waarbij het groene landelijke gebied naadloos doorloopt de stad in naar een groen centrum. Voor het landelijk gebied beschouwen we de Visie Landelijk gebied met de uitwerkingen hiervan als leidend voor dit gebied.

Water en klimaatadaptatieplan (WeK)

Het Water- en Klimaatadaptatieplan (WeK) 2022-2026, "Verder bouwen aan een groen-blauw Enschede!" is de opvolger van het Gemeentelijk Rioleringsplan. Het beschrijft hoe we willen werken aan een veilige, gezonde en aantrekkelijke leefomgeving. Het plan geeft inzicht in hoe de gemeente omgaat met de wettelijke zorgplichten voor afvalwater, regenwater en grondwater, en hoe zij de gemeente beter bestand wil maken tegen wateroverlast, hitte en droogte, op basis van de met onze inwoners gevoerde dialoog. In het plan staan de hoofdlijnen voor het riolerings- en klimaatadaptatiebeleid, de doelen die de gemeente met dit beleid wil halen, wat we daarvoor moeten doen, hoeveel geld de uitvoering van het beleid gaat kosten, en wat dit betekent voor de rioolheffing.

Het groenambitieplan en het water- en klimaatadaptatieplan (WeK) versterken elkaar op het gebied van het klimaatrobuust en groener maken van Enschede. Zo vertelt het WeK waar het vanuit klimaatadaptatie noodzakelijk is om te vergroenen en vertelt het groenambitieplan vervolgens hoe we dat vergroenen kwalitatief moeten invullen. Ook zet het WeK in op het minder verharden en meer vergroenen van particuliere terrein vanuit bijvoorbeeld de waterproblematiek. Een doel dat we vanuit het belang van groen ook nastreven met dit groenambitieplan. Dit is ook de reden dat het WeK en het groenambitieplan in samenhang zijn opgesteld en uiteindelijk ook worden gepresenteerd. Uitwerkingen worden ook in onderlinge verbinding opgesteld. Tegelijkertijd gaat het groenambitieplan veel breder in op het vergroenen van Enschede dan het WeK, die zich met name richt op de klimaatadaptieve opgaven.

Gelijkwaardig - Inhoudelijk relevant

Beleid cultureel erfgoed/ cultuurhistorie

Structuurvisie cultuurhistorie. Wat maakt Enschede? Bouwen aan de cultuurhistorische identiteit van Enschede.

De structuurvisie beschrijft het belang van cultuurhistorie, als waarde om te koesteren, te ontwikkelen maar ook om in te zetten voor andere doelen. Voor (nieuwe) inwoners, bezoekers, investeerders is cultureel erfgoed van groot belang. Het verbindt, creëert waarde, we herkennen het en genieten ervan, het is van ons allemaal. Het rijke, groene karakter van Enschede is zo’n cultuurhistorische waarde om te koesteren en in te zetten, bv voor toerisme, klimaatadaptatie, etc.

Om recht te doen aan de cultuurhistorische waarden is het van belang vroegtijdig onderzoek ernaar te doen. De structuurvisie regelt deze werkwijze beleidsmatig. Cultuurhistorisch onderzoek is daarom ook onderdeel van het Groen Ambitieplan. De bestaande (maar ook de verloren gegane waardes) worden vroegtijdig onderzocht en in beeld gebracht als uitgangspunt en inspiratie voor ontwerp. Zo kan cultuurhistorie nog meer een bijdrage leveren aan fijn wonen, werken, recreëren, sporten, etc. en beter worden benut en beleefd.

Een belangrijk principe van dit Groenambitieplan is “beschermen”. Waarmee we niet alleen bedoelen het beschermen van het (bestaande) groen in Enschede. Maar ook het beschermen van het cultuurhistorisch verhaal wat het groen vertelt. Waarbij we de cultuurhistorie gebruiken als uitgangspunt om het groen van Enschede te beschermen, benutten en bouwen.

Sport, beweeg en leefstijlakkoord Enschede

Met het Sport, beweeg en leefstijlakkoord Enschede willen we bereiken dat iedereen, écht iedereen, plezier in sport kan hebben. Nu en in de toekomst. Ongehinderd, in een veilige en gezonde omgeving. Een leven lang. Als sporter, vrijwilliger of toeschouwer.

Zowel het sportakkoord als het groenambitieplan zetten in op een gezonde en uitdagende omgeving. Waarin groen belangrijk is. Vanuit dit oogpunt versterken beide elkaar op het gebied van het zorgen voor een gezonde aantrekkelijke groene stad.

Mobiliteitsvisie, fietsvisie en parkeervisie

De mobiliteitsvisie en daaropvolgende fietsvisie en parkeervisie streven naar een leefbare, aantrekkelijke en bereikbare stad. Groen is daarbij een sterke drager: het zorgt voor herkenning (denk aan de bomenstructuur op de singel), zorgt voor verkoeling tijdens het fietsen en maakt het aangenaam om te wandelen. Er wordt in Enschede gekozen voor een sterke focus op lopen en fietsen voor korte ritten. Dit neemt relatief weinig ruimte in beslag en laten daarmee meer ruimte over voor groen. Maar het is niet te voorkomen dat er spanning in het ruimtegebruik ontstaat: kiezen we voor meer groen of meer ruimte voor verkeer. Soms is hier een compromis te vinden (smalle recreatieve fietspaden van zand, halfverharde parkeervakken), op andere moment zal er een belangenafweging gemaakt moeten worden voor een specifieke situatie.

De relevante onderdelen uit deze visies rond vergroenen zijn meegenomen in dit groenambitieplan. Bijvoorbeeld in de uitwerking van de principes. Zo kiezen we bewust voor tijdelijk of toekomstbestendig groen en het kwalitatief vergroenen in samenhang met deze visies. Denk bijvoorbeeld aan verkeersluwe extra vergroende straten en het omvormen van parkeerplaatsen naar (tijdelijk) groen.

Visie op bodem en ondergrond

Het is de afgelopen jaren steeds duidelijker geworden dat bodem en ondergrond onmisbaar zijn om een aantal grote maatschappelijke opgaven te realiseren. Denk aan de energietransitie, klimaatadaptatie en verbeteren van biodiversiteit. De visie geeft niet zozeer harde kaders aan, maar beschrijft onze gemeentelijke uitgangspunten, waar kansen en knelpunten liggen en op hoofdlijnen welke acties daaruit voort kunnen vloeien. Door bodem en ondergrond vanaf het begin bij stedelijke ontwikkelingsprocessen te betrekken kunnen hun kwaliteiten beter worden ingezet. Alles met als doel om bodem en ondergrond te beschermen en tegelijkertijd op een duurzame manier in te zetten voor de realisatie van maatschappelijke opgaven.

Voor het bereiken van onze groene droom en te zorgen voor gezond en vitaal groen is een gezonde bodem van het grootste belang. Ook kunnen we door zorgvuldig bodembeheer voorkomen dat invasieve soorten zich minder snel verspreiden. Dit is ook de reden dat de visie op bodem en ondergrond en het groenambitieplan in samenhang met elkaar tot stand zijn gekomen. Zo zet de visie op bodem en ondergrond in op het verbeteren van de bodemkwaliteit en de aanpak van invasieve (planten)exoten, waar dit vanuit bodembeheer mogelijk is.

Energievisie en de Transitievisie warmte

Ons klimaat verandert, wat tot problemen zoals het stijgen van de zeespiegel, droogte en het verlies van planten en dieren leidt, In 2015 spraken 195 landen in Parijs met elkaar af om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad Celsius. Daarvoor moeten we de uitstoot aan CO2 sterk verminderen. De gemeente Enschede wil hieraan een bijdrage leveren. De Energievisie beschrijft welke maatregelen we daarvoor in de periode 2021 – 2030 gaan treffen.

In de Transitievisie Warmte geeft de gemeente aan hoe zij wil stoppen met het gebruik van aardgas. Deze nota beschrijft wanneer een wijk van het aardgas af gaat en welk alternatief voor het gebruik van aardgas het meest voor de hand ligt.

Voor het Groenambitieplan zijn er verschillende zaken uit deze visies belangrijk. Bijvoorbeeld waar het gaat om gebruik van platte daken om te vergroenen met beplanting of om daar zonnepanelen op te leggen, wat prima valt te combineren. Tegelijkertijd leggen de beide visies wel een grotere druk op het ruimtegebruik in de stad. Zowel ondergronds (in de vorm van kabels en leidingen) als bovengronds (denk aan transformatorstations, laadpalen, laadpleinen, park & ride's en park & bikes). Die verschillende claims op de openbare ruimte zullen op een later moment tegen elkaar moeten worden afgewogen, waarbij het de uitdaging is zoveel mogelijk ambities van de gemeente te verwezenlijken.

Visie werklocaties

De gemeente kiest met het vaststellen van de Visie Werklocaties voor het versterken van het structurele groeivermogen van de economie en de opgaven van Enschede: het aantrekkelijk zijn voor talent, betere bereikbaarheid van banen, een duurzame en groene stad en samenwerking tussen overheid, inwoners en marktpartijen. Daarbij kiezen we voor kwaliteit boven kwantiteit en wordt er gewerkt aan aantrekkelijke, duurzame en toekomstbestendige werklocaties. Er worden tevens maatregelen voorgesteld om de ontstane mismatch tussen vraag en aanbod van bedrijventerreinen tegen te gaan. Daarnaast is deze visie input voor de (regionale) herprogrammeringsopgave van bedrijventerreinen.

Onderdeel van de visie is ook het verduurzamen van de bedrijventerreinen. Zoals het klimaatadaptiever, groener en biodiverser maken van de terreinen. Ook in het groenambitieplan zien we een opgave om samen met de ondernemers de bedrijventerreinen te vergroenen. Met dit groenambitieplan geven we handvatten om deze vergroening van de bedrijventerreinen vorm te geven.

Woonvisie

De woonopgave in Enschede is volop in ontwikkeling. Enschede zet als de kennisstad in High Tech regio Twente in op een groei richting 170.000 inwoners. Eerste inzet is om met een hoog-stedelijk woonmilieu in en rond het centrum van de stad de aantrekkingskracht op talent te vergroten. En tegelijk talent vast te houden door ook buiten de binnenstad in een aantrekkelijk woonaanbod te voorzien. Daarnaast zijn er andere grote uitdagingen voor het stedelijke woonbeleid. Het streven naar een inclusieve stad vraagt om een passend aanbod van woningen en voorzieningen voor inwoners met een zorg en/of ondersteuningsvraag. De verduurzaming van de woningvoorraad en de verbetering van het woon- en leefklimaat door het tegengaan van hittestress en wateroverlast (klimaatadaptatie) vragen ook aanzienlijke investeringen. Het zijn grote opgaven waaraan alleen in hechte samenwerking met inwoners en partners, waaronder de woningbouwcorporaties en private partijen, invulling kan worden gegeven. In de gemeentelijke woonvisie worden de thema’s uitgewerkt en wordt een beeld gegeven van de wijze waarop we aan deze woonopgaven gaan werken.

In de woonvisie zijn al elementen opgenomen waar het gaat om het vergroenen. Zo is er al benoemd dat we natuurinclusief bouwen. Tegelijkertijd is er nog een verdere doorvertaling van het groenambitieplan nodig rond wonen in Enschede en ontwikkelingen rond wonen. Bijvoorbeeld waar het gaat om het vertalen van de principes naar groene toetsen voor nieuwbouwplannen of in de ruimtelijke afwegingen: waar bouwen we, waar vergroenen we en waar doen we allebei. Zowel door wonen in een groene omgeving of bijvoorbeeld te zorgen voor groene daken en gevelgroen. Want ook al lijken de twee (bouwen of vergroenen) tegenstrijdig op het eerste gezicht. Ze kunnen elkaar ook versterken mits we daarin goede ruimtelijke afwegingen maken.

Regels en groenbeleid, die actualisatie vragen

Regels bomenbescherming

Om het groene karakter en de bomen van Enschede te beschermen is een aantal regels opgesteld. Zo mogen bomen of andere houtopstanden (zoals houtwallen, houtsingels, hakhout en bos) niet zomaar worden gekapt of op andere wijze worden beschadigd. Zoals te grote snoei van een boomkroon of beschadiging van wortels. De regels en afspraken zijn te vinden op www.enschede.nl/bomen.

Deze regels zijn een instrument om Enschede groen te houden en bestaand groen te beschermen. Daarmee vormen ze ook een instrument om verdere uitwerking te geven aan dit groenambitieplan. De regels vragen mogelijk bijstelling vanuit de droom en principes in dit groenambitieplan.

Het groenambitieplan vervangt:

• Groenstructuur Actieplan
  In 1997 heeft de gemeente Enschede het Groenstructuur Actieplan opgesteld. Waarin werd omschreven hoe er werd ingezet op het openbare groen. Het was behalve een beleidsvisie ook een uitvoeringsprogramma. De beleidsvisie van het Groenstructuur Actieplan is voor het laatst geactualiseerd voor de periode 2006 – 2009. Na de uitvoering van het GRAP-ambitieplan 2010-2013 zijn de uitvoeringsmiddelen gestopt.
  Met dit groenambitieplan vervangen we het groenstructuur actieplan. Daarbij hebben we de sterke elementen uit dit plan ook een basis gevormd voor dit groenambitieplan. Denk bijvoorbeeld aan de inzet op een sterke groenhoofdstructuur voor Enschede, die ook in dit plan weer terugkomt.

• Kaders beheer en onderhoud Enschede 2018 -2021
  Dit betreft een beknopt document dat de kaders op hoofdlijnen geeft voor het beheer en onderhoud van het openbare groen in Enschede.
  Dit document is met de komst van dit groenambitieplan overbodig geworden. De kaders zijn namelijk grotendeels verwerkt in dit groenambitieplan. Mogelijk zijn er in de toekomst nog wel nieuwe kaders nodig voor het beheer en onderhoud als nadere uitwerking van dit groenambitieplan. Dit moet in de uitvoeringspraktijk gaan blijken.